Tabia na Sifa za Lugha

           Tabia ya Lugha

Zifuatazo ndizo tabia zinazojitokeza kwa kila lugha; tabia ambazo zinaihalalisha lugha yo yote kuwa lugha na si vinginevyo.

(i)        Lugha Ina Tabia ya Kukua

Lugha hukua kadri inavyoendelea kutumiwa na jamii. Maneno ya zamani yanabadilika, yote haya ni kutokana na mahitaji ya umma au jamii katika harakati za wana-jamii wake kujiboresha kimaendeleo ambako wakati mwingine si rahisi kutokana na misukosuko duniani. Kwa hiyo, kama lugha itakosa watumiaji.

(ii)       Lugha Ina Tabia ya Kuathiriwa

Lugha inaweza kuathiriwa na lugha nyingine au inaweza kuathiri lugha nyingine. Mfano lugha ya Kiswahili imeathiriwa sana na lugha ya Kiarabu, Kibantu na Kiingereza. Vile vile Kiswahili kimeathiri lugha hizo.

(iii)     Hakuna Lugha Bora

Lugha zote ni bora. Ubora wa lugha upo kwa wale wanaotumia. Lakini pia kuna lugha bora na bora lugha. Bora lugha hujitokeza kwenye misimbo na/au rejesta.

(iv)      Kujitosheleza

Kila lugha inajitosheleza kulingana na mahitaji ya jamii ambayo inatumia lugha yenyewe katika kipindi husika cha maisha yake hiyo jamii.

 

                     Sifa za Lugha

Zifuatazo ndizo sifa zinazojitokeza kwa kila lugha; sifa ambazo zinaihalalisha lugha yo yote kuwa lugha na si vinginevyo.

(i)        Lugha ni Lazima Imuhusu Mwanadamu

Kimsingi hakuna kiumbe kisicho mwanadamu (mtu) kinachoweza kuzungumza lugha. Lugha ni chombo maalum wanachokitumia binadamu kwa lengo la mawasiliano.

(ii)       Sauti 

Lugha huambatana na sauti za binadamu kutoka kinywani mwake binadamu lazima atamke jambo kwa sauti.

(iii)     Lugha Huzingatia Utaratibu Maalum

Lugha ni Sauti Zenye Utaratibu Maalumu

Sauti za lugha yoyote huwa zimepangwa kwa kufuata utaratibu fulani unaokubaliwa na jamii hiyo ya watu. Kwa maneno mengine si kila sauti itokayo kinywani mwa mwanadamu ni lugha. Mtoto anapolia hatusemi anaongea au anazungumza. Utaratibu huo huitwa sarufi.

Mfano:

(a)       Hatusemi

            (i)        John     embe     ana [joniembeana] au [joninaembea].

(ii)       Kisu    changu                 mimi      nimepoteza

            [kisuchangumiminimepoteza]

(b)       Jamii imepatana kusema

            (i)        John    ana      embe    [jonianaembe]

            (ii)       Mimi      nimepoteza        kisu                  changu  

                        [miminimepotezakisuchangu]        

(iv)      Lugha Hufuata Misingi ya Fonimu

Lugha ina vitamkwa/vipashio ambavyo huitwa fonimu. Wana-Isimu wanakubaliana kwa ujumla kwamba fonimu ni sauti yenye uwezo wa kuleta tofauti katika maana ikipachikwa katika neno la lugha husika. Fonimu itazungumziwa kwa kirefu katika Mhadhara wa Tatu.

                       

Kwa mfano, baadhi ya fonimu za Kiswahili ni:

           

·        /a/, /e/, /i/, /o/, /u/,

      Katika: [tata] ~ [teta] ~ [tita] ~ [tota] ~ [tuta].

·        /p/, /b/, /t/, /d/, /c/, / ɟ /, /k/, /g/, /s/, /z/, nk.

      Katika:    

      pawa~bawa~tawa~dawa~chawa~jawa          

     kawa~gawa~sawa~zawa, nk.

(v)       Lugha Hufuata Mpangilio wa Vipashio Unaoleta Maana

Muundo wa Lugha inayohusika kwa mujibu wa mpangilio wa vipashio vyake lazima ufahamike. Mpangilio huo huanza na fonimu, neno, kirai, kishazi, sentensi.

(vi)      Lugha Inajizalisha

Vipashio vinavyoiunda lugha husika huwa na sifa ya kuweza kunyumbulishwa ili kupata maneno mapya. Kwa mfano, vitenzi hunyumbulishwa kwa       

kuongezewa viambishi na kwa hiyo, lugha hujiongezea maneno mapya. Ona:

(i)        chez-a => ku-chez-a => ku-m-chez-a                                                     > tu-li-m-chez-a.

(ii)       chez-e-a =>chez-esh—a => chez-esh-an-a                                                        => chez-esh-an-ik-a.

(iii)     chez-e-a =>chez-ek-a.

 (vii)    Lugha Husharabu

Lugha husharabu kwa maana ya kwamba lugha huchukua maneno kutoka lugha nyingine ili kujiongezea msamiati wake. Tabia hii inazisaidia sana lugha zinazokua.

Share on Google Plus

About Se

mwiza peter ni mwalimu ambaye alipata taaluma hii chuo cha ualimu morogoro(motco) kwa sasa nipo mwanza Tanzania ni miongoni mwa vijana ambao lengo langu nikukufanya wewe kupata elimu kuhusu somo la kiswahili na kuongeza ufaulu wa somo hili. tupo mwanza Tanzania.karibu mwaa tunawapenda wote.elimu ni ukombozi wa maisha chukua hatua